LĘK – jak oswoić lęk?
Lęk jest wszechobecny i nieunikniony. Bez niego nie mielibyśmy instynktu szukania bezpiecznej drogi podczas powrotu wieczorem do domu albo wzmożonej koncentracji podczas przemieszczania się po stromym, skalistym terenie. Lęk może być więc strażnikiem i drogowskazem. Jednak, gdy wymyka się spod kontroli, utrudnia podejmowanie decyzji, a w codzienności wprowadza ciągłą walkę z nieokreślonym bliżej niebezpieczeństwem.
„Odwaga nie zawsze krzyczy, czasami odwaga to cichy głos pod koniec dnia, który mówi: Spróbuję jutro jeszcze raz.” Mary Anne Radmacher
Czym różni się lęk od strachu?
Często lęk utożsamiany jest ze strachem. Strach jest normalną fizjologiczną reakcją na zagrożenie. Od lęku różni się głównie tym, że jest proporcjonalny w stosunku do niebezpieczeństwa, jest osadzony w rzeczywistości. Gdy się boimy, nasz organizm mobilizuje się i przełącza na tryb walcz lub uciekaj. Wówczas serce bije szybciej, oddech przyśpiesza i robi się płytszy, rozszerzają się źrenice, rośnie poziom glukozy. Ludzie, którzy przeżyli sytuację bezpośredniego zagrożenia życia np. napad, wspominają później, że choć wcześniej nie trenowali, uciekali szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. To strach ich mobilizował i dodawał siły. Strach jest czymś normalnym, może być odpowiedzią na wyolbrzymione, ale prawdziwe zagrożenie.
Zbyt silny lęk paraliżuje, natomiast lęk o umiarkowanym natężeniu działa motywująco oraz dodaje energii. Lęk jest więc potrzebny, ale tylko wtedy, gdy nie jest nadmierny ani długotrwały. Kiedy lęk staje się nieadekwatny do zagrożenia, wówczas przestajemy myśleć racjonalnie. Wtedy zamiast mobilizować, dezorganizuje zachowanie.
Po czym poznać zaburzenie lękowe?
Lęk staje się zaburzeniem, kiedy zaczyna wywierać irracjonalny wpływ na życie danej osoby – kiedy znacząco obniża jakość życia i ogranicza funkcjonowanie (np. powodując unikanie wychodzenia z domu, sprawdzanie kilkanaście razy drzwi, czy na pewno zostały zamknięte), jest źródłem cierpienia psychicznego.
Zaburzenia lękowe (dawniej: nerwice) są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Częściej dotykają kobiet niż mężczyzn, występują zarówno u dorosłych, jak i dzieci.
„Im większe w człowieku wewnętrzne rozbicie, poczucie własnej słabości, niepewności i lęku, tym większa tęsknota za czymś, co go z powrotem scali, da pewność i wiarę w siebie.” Antoni Kępiński
Źródła i rodzaje lęku
Lęk jest fizjologiczną odpowiedzią na zagrożenie, stres czy potencjalne niebezpieczeństwo. Może znacząco wpływać na samopoczucie i towarzyszyć nawet każdego dnia. Pojawia się w bardzo rozmaitych formach i z przeróżnych powodów. Wyróżniamy jego kilka podstawowych rodzajów, do których można zaliczyć:
- lęk społeczny – znany również jako fobia społeczna; intensywny strach przed sytuacjami społecznymi lub publicznymi, w których osoba obawia się, że będzie oceniana, krytykowana lub ośmieszona.
- lęk separacyjny – nadmierny strach przed oddzieleniem od bliskiej osoby lub miejsca, zwykle występujący u dzieci, ale może również występować u dorosłych.
- lęk uogólniony (GAD) – charakteryzuje się chronicznym, nadmiernym martwieniem się o różne aspekty życia codziennego, takie jak zdrowie, finanse, praca czy relacje interpersonalne. Osoby z GAD odczuwają lęk przez większość dni przez co najmniej sześć miesięcy.
- lęk związany z traumą (PTSD) – występuje po doświadczeniu lub byciu świadkiem traumatycznego wydarzenia, takiego jak wypadek, przemoc, klęska żywiołowa lub wojna.
Wskaźniki fizjologiczne lęku
Odczuwanie lęku jest fizjologiczną reakcją, której skutki objawiają się nie tylko na poziomie psychicznym, ale bardzo często również fizjologicznym. Symptomy te zdecydowanie pomaga zmniejszyć terapia i konsultacja psychologiczna. Fizjologiczne odczuwanie lęku związane jest z działaniem układu nerwowego, który przygotowuje ciało do ucieczki przed zagrożeniem. Należy wskazać tu m.in.:
- kołatanie serca
- nadmierną potliwość
- spięcie i drżenie mięśni
- problemy z oddychaniem
- problemy z układem trawiennym
- bezsenność lub nadmierną senność
- odczucie dyskomfortu w klatce piersiowej
Jak leczyć lęk?
Zaburzenia lękowe są jednymi z najczęstszych problemów z zakresu zdrowia psychicznego, które mogą znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie. W leczeniu tych zaburzeń najskuteczniejsza jest kombinacja psychoterapii i farmakoterapii, co pozwala na kompleksowe podejście do problemu.
Psychoterapia
Psychoterapia jest procesem, który wymaga aktywnego osobistego zaangażowania. W jej trakcie pacjent pracuje nad zrozumieniem i zmianą myśli, emocji oraz zachowań, które przyczyniają się do odczuwania lęku. Najczęściej stosowane metody psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń lękowych to:
- terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skupia się na identyfikacji i zmianie negatywnych wzorców myślenia oraz niezdrowych zachowań. CBT uczy pacjentów technik radzenia sobie z lękiem, takich jak restrukturyzacja poznawcza, ekspozycja na lękowe bodźce w kontrolowanych warunkach oraz techniki relaksacyjne.
- terapia psychodynamiczna – skupia się na odkrywaniu nieświadomych procesów i konfliktów wewnętrznych, które mogą przyczyniać się do odczuwania lęku. Pomaga pacjentom zrozumieć źródła ich lęków i rozwijać zdrowsze mechanizmy radzenia sobie z problemami.
- terapia systemowa – wykorzystuje podejście zintegrowane, uwzględniając kontekst rodzinny i społeczny pacjenta. Pomaga zrozumieć, jak relacje interpersonalne mogą wpływać na odczuwanie lęku.
Psychoterapia jest kluczowym elementem leczenia, ponieważ pozwala pacjentom na wypracowanie indywidualnych metod radzenia sobie z lękiem, które mogą być stosowane przez całe życie. Regularna praca z terapeutą pomaga również w zrozumieniu przyczyn lęku oraz w nabyciu umiejętności, które umożliwiają skuteczne zarządzanie objawami.
Farmakoterapia
Farmakoterapia, czyli leczenie farmakologiczne, jest często niezbędna, szczególnie w przypadkach, gdy lęk jest na tyle intensywny, że utrudnia normalne funkcjonowanie. Leki przeciwlękowe mogą pomóc w zmniejszeniu objawów lęku, umożliwiając pacjentowi bardziej efektywne uczestnictwo w psychoterapii. Najczęściej stosowane leki w leczeniu zaburzeń lękowych to:
- leki przeciwlękowe (benzodiazepiny) – są stosowane głównie do krótkoterminowego leczenia ostrych objawów lęku, ze względu na ryzyko uzależnienia i innych skutków ubocznych
- leki beta-adrenolityczne – mogą być stosowane do kontrolowania fizycznych objawów lęku, takich jak drżenie rąk, kołatanie serca czy nadmierne pocenie się
- zaburzenia lękowe często współwystępują z depresją; wówczas specjalista może zdecydować się na przepisanie leków przeciwdepresyjnych, które działają na neuroprzekaźniki w mózgu, pomagając m.in. zredukować objawy lęku
Leczenie zaburzeń lękowych – terapia online w MindFree
MindFree oferuje kompleksowe wsparcie psychologiczne, które obejmuje różnorodne metody terapeutyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentów. Nasza platforma umożliwia dostęp do wykwalifikowanych specjalistów, którzy pomogą w radzeniu sobie z lękiem i innymi trudnościami emocjonalnymi. Konsultacja psychologiczna to pierwszy krok do zrozumienia i skutecznego leczenia zaburzeń lękowych. Podczas pierwszej sesji terapii online przeprowadzamy szczegółową ocenę stanu zdrowia psychicznego pacjenta, co pozwala nam na dostosowanie odpowiedniej formy terapii.
